بازخوانی یک شعار احیای ۱۹۰۰ هکتاربافت تاریخی اصفهان با الهام ازDNA آن
سنج نیوز: شهردار و مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان رویکرد و استراتژی این دوره از مدیریت شهری برای احیای 1900 هکتار بافت تاریخی اصفهان را تشریح کردند.
به گزارش سنج نیوز به نقل از مهر، بررسی روند احیای بافت تاریخی اصفهان نیازمند نگاهی علمی و تحلیل داده محور است. بافت تاریخی این شهر به عنوان میراث ملموس و غیرملموس ایران، نه فقط شاخصی برای مطالعات تاریخی و شهرسازی است بلکه بستری برای طراحی آینده پژوهی شهری محسوب می شود. مطالعه تحولات کالبدی و اجتماعی محدوده ۱۹۰۰ هکتاری بافت تاریخی اصفهان، ارتباط بین معماری دوره های سلجوقی، آل بویه و صفوی با زندگی معاصر، تعامل سازمانهای دولتی و مشارکت عمومی در پروسه احیا، و جایگاه این شهر در نظام جهانی میراث فرهنگی، محورهای اصلی تحلیل تخصصی این گزارش هستند. شناخت کامل ابنیه، میدان ها، گذرها و بازارهای تاریخی به همراه پایگاه داده های مستند، امکان برنامه ریزی هوشمند، احیای اجتماعی و حفظ انسجام بصری و هویتی بافت را فراهم می آورد.
سخنان علی قاسم زاده، شهردار اصفهان، و محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان، در برنامه تلویزیونی اصفهان من فرصتی برای بازخوانی دقیق تر ابعاد این مورد فراهم ساخت. این سخنان نشان داد که مدیریت شهری اصفهان، همزمان با مواجهه با چالش های پیچیده در این زمینه چه استراتژی و نگاهی را برای احیای بافت تاریخی اصفهان درنظر داشته و دارد. علی قاسم زاده، شهردار اصفهان
اصفهان مظهر سه دوره تمدنی بزرگ ایران
علی قاسم زاده، شهردار اصفهان، شامگاه یکشنبه در برنامه تلویزیونی «اصفهان من» با حاضرشدن در جمع مخاطبان، به صورت مفصل از دغدغه ها، سیاست ها، پروژه ها و موانع موجود در راه احیای بافت تاریخی اصفهان سخن گفت.
وی با تاکید بر این که خودرا شهردار سه دوره «اصفهان روز گذشته، اصفهان امروز و اصفهان فردا» می داند، نگاه راهبردی مدیریت شهری به احیای ۱۹۰۰ هکتار بافت تاریخی را تشریح نمود و اظهار داشت: این محدوده نه فقط میراث اصفهان بلکه حقیقتی از تاریخ ایران و جهان است که باید هم زمان با حفاظت کالبدی، زندگی اجتماعی هم در آن جریان پیدا کند.
شهردار اصفهان با اشاره به اینکه حقیقت و شخصیت اصفهان در بافت تاریخی نهفته است، اظهار داشت: ۱۹۰۰ هکتار بافت تاریخی اصفهان مظهر سه دوره تمدنی بزرگ ایران یعنی سلجوقیان، آل بویه و صفوی است. این محدوده صرفا متعلق به شهر اصفهان نیست بلکه هر پژوهشگری که علاقمند به تاریخ ایران و حتی تاریخ جهان باشد، ناگزیر است اصفهان را مورد مطالعه قرار دهد.
وی اضافه کرد: از اولین روز ورود به شهرداری دغدغه احیای این بافت را داشتم و برای آن که کارها در راه کارشناسی جلو برود، شورایعالی بافت تاریخی با حضور مدیران شهرداری، دستگاههای استانی و کارشناسان شکل گرفت. هدف این شورا صرفا حفاظت کالبدی نبوده، بلکه برگرداندن حیات و شور زندگی به بافت بوده است.
قاسم زاده توضیح داد: برنامه شهرداری بر احیا استوار است؛ یعنی مرمت ابنیه همراه با باززنده سازی اجتماعی. اگر فقط بناها مورد بازسازی قرار گیرند اما زندگی در آن محدوده جریان نگیرد، هدف محقق نشده است. بدین سبب انگیزه بخشی به مردم، ایجاد شور زندگی و فراهم آوردن زمینه حضور گردشگران در این محلات همچون اولویت های اصلی بوده است.
تمرکز بر محورهای سلجوقی و صفوی
وی درباره ی حوزه تمرکز مدیریت شهری در احیای بافت تاریخی اظهار داشت: بیشترین توجه ما به محورهای سلجوقی و صفوی بوده است. محدوده پیرامون مسجد جامع و مسجد امام علی، محور هارونیه، محور باباقاسم و محور صفویه در اطراف میدان امام و گذر آقانجفی به عنوان نقطه مرکزی دولت خانه صفوی کانون اصلی فعالیتهای ما بوده اند. دلیل این انتخاب هم تمرکز آثار شاخص تاریخی در این نقاط بوده است.
شهردار اصفهان درباره ی محور باباقاسم توضیح داد: این محور به طول هفت کیلومتر مرمت و بازآفرینی شد؛ محوری که ۵۰ اثر تاریخی در دل خود دارد. خیلی از شهروندان حتی یک دفعه هم در این محور قدم نزده اند، در حالیکه این مسیر همچون گنجینه ای از تاریخ است. شهرداری در این راه علاوه بر مرمت کف و بدنه ها، نقاط مکث طراحی نموده است تا گردشگران بتوانند در بین مسیر استراحت کنند، نوشیدنی بنوشند و گفت و گو داشته باشند و سپس به مسیر خود ادامه دهند. به باور وی همین توقف های کوتاه، خود به درک بهتر محیط تاریخی و تجربه ملموس تر آن کمک می نماید.
وی اضافه کرد: قدم زدن در بافت تاریخی در واقع قدم زدن در تونل تاریخ است. طراحی های انجام شده در بازآفرینی این محور به شکلی بوده که نوع زیست مردم در دوره های سلجوقی، آل بویه و صفویه برای گردشگران تداعی شود. در عین حال وی اذعان کرد که به سبب غفلت های گذشته در بخشهایی از بافت تخریب و نوسازی های نامتناسب صورت گرفته که همچون ریگی در غذای خوشمزه، لذت تجربه تاریخی را مخدوش می کند. به قول قاسم زاده، شهرداری تلاش نموده است با توافق مالکان، نما و پوسته این ساختمان ها را اصلاح نماید تا پیوستگی بصری با محیط تاریخی برقرار شود.
وی همین طور تاکید کرد: حضور سرمایه گذاران می تواند این خانه ها را به اقامتگاه های بوم گردی و رستوران های سنتی تبدیل کند. اگر کارکنان این مراکز هم با لباس های سنتی همان دوره تاریخی فعالیت کنند، تجربه زیست تاریخی برای گردشگران کامل خواهد شد.
مشوق های سرمایه گذاری در بافت تاریخی
قاسم زاده در ادامه به سیاستهای شهرداری برای تشویق سرمایه گذاران اشاره نمود و اظهار داشت: اقداماتی که شهرداری انجام داده همچون کف سازی، بدنه سازی و نوسازی تأسیسات شهری، خود نوعی آماده سازی برای رغبت سرمایه گذاران است. علاوه بر این، شورای اسلامی شهر مصوباتی داشته است که برپایه آن پروانه مرمت برای ابنیه تاریخی ثبت شده رایگان صادر می شود.
وی توضیح داد: انتظار شهرداری اینست که بناها احیا شوند و هیچ نوع دخل و تصرف بدون مجوز در آنها صورت نگیرد. البته در مواردی که سرمایه گذاران به سبب نیازهای امروز مانند سرویس بهداشتی یا سالن غذاخوری ناچار به الحاق بخشهایی هستند، تا ۳۰ درصد امکان الحاق وجود دارد، مشروط بر این که سبک معماری اصلی حفظ شود. این بخش هم با پروانه رایگان هم راه است.
شهردار اصفهان اضافه کرد: سازمان بهسازی و نوسازی و همین طور ناحیه تاریخی اصفهان آمادگی عرضه مشاوره رایگان به سرمایه گذاران را دارند؛ چه در زمینه تهیه نقشه مرمت و چه در زمینه توجیه اقتصادی.
وی تاکید کرد: علاوه بر ارزش معنوی حفظ هویت شهری، سرمایه گذاری در بافت تاریخی از توجیه اقتصادی هم برخوردار است، چون که اصفهان همیشه یکی از قطب های گردشگری بوده و جذابیت های آن در سطح جهانی شناخته شده است.
جایگاه جهانی اصفهان و اهمیت مشارکت عمومی
قاسم زاده تصریح کرد: اصفهان امسال پایتخت گردشگری شهرهای آسیایی انتخاب گردید و همین طور بنیانگذار مجمع شهرهای تاریخی ایران بوده است که حالا ۴۰ شهر عضو آن هستند. علاوه بر این، در سال ۲۰۲۷ اصفهان میزبان شهرهای تاریخی جهان خواهد بود؛ اتحادیه ای که ۱۳۰ کشور عضو آن هستند. این افتخارات جایگاه جهانی اصفهان را نشان میدهد.
وی ضمن اشاره به تجربه گذشته اضافه کرد: در سال ۲۰۰۶ اصفهان به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام برگزیده شد. اما متاسفانه گاهی ما قدر داشته های خودرا نمی دانیم، در حالیکه جهانیان ارزش اصفهان را به خوبی می شناسند.
شهردار اصفهان اشاره کرد: مسئولیت همه مدیران و شهروندان در برابر این میراث سنگین است و کوتاهی در این مورد نه از طرف وجدان فردی و نه از طرف مردم قابل بخشش نخواهد بود.
چالش هماهنگی دستگاه ها
شهردار اصفهان به مهم ترین چالش های موجود در راه احیای بافت تاریخی اشاره نمود و اظهار داشت: اصلی ترین مشکل، هماهنگی بین دستگاه هاست. سازمان میراث فرهنگی به صورت ذاتی متولی محافظت از بافت تاریخی است، اما به علل مختلف همچون کمبود منابع مالی امکان انجام کامل این وظیفه را ندارد. از طرف دیگر شهرداری هم انگیزه و هم توان اجرایی لازم را دارد. بدین سبب نیازمند همکاری، تقسیم کار روشن و اعتماد متقابل هستیم.
وی پیشنهاد کرد: بخش های مختلف همچون صنایع بزرگ شهر در چارچوب مسئولیت اجتماعی به بافت تاریخی کمک کنند. به عنوان نمونه فولاد مبارکه می تواند هزینه نگهداری میدان امام را بر عهده گیرد. وی تاکید کرد که در این مورد سازوکارهای قانونی و اجرایی باید توسط میراث فرهنگی فراهم گردد.
قاسم زاده همین طور بر نقش مردم تاکید کرد و اظهار داشت: تجربه نشان داده هر جا به مردم اعتماد کردیم، نتیجه مثبت گرفتیم. نمونه موفق آن در محله جلفا دیده می شود و این تجربه در دیگر نقاط بافت تاریخی هم قابل تکرار است.
آمار پروژه ها و موفقیتهای مدیریت شهری
شهردار اصفهان در ادامه به آمار پروژه های شهرداری برای احیای بافت تاریخی اصفهان انجام شده اشاره نمود و اظهار داشت: تابحال حدود ۱۲۰ پروژه احیای بافت تاریخی به عاقبت رسیده است و حالا حدود ۳۰ تا ۴۰ پروژه فعال درحال اجراست. این پروژه ها در عرصه های مختلف همچون بازارها، محورهای تاریخی و بناهای پرارزش در جریان است.
پروژه ریسباف؛ بزرگ ترین موزه کشور
یکی از مهم ترین محورهای سخنان شهردار اصفهان موضوع کارخانه ریسباف بود. قاسم زاده اظهار داشت: تبدیل ریسباف به موزه بزرگ منطقه ای سال ها آرزوی علاقمندان به میراث تاریخی اصفهان بوده است. این کارخانه، که تنها یادگار باقیمانده از مجموعه کارخانه های نساجی در محور چهارباغ و در نزدیکی سی وسه پل است، جایگاهی تکرارناپذیر دارد.
وی تصریح کرد: این کارخانه از بانک ملی به میراث فرهنگی منتقل شد و مقرر بود طی برنامه ای زمان بندی شده با همکاری شهرداری به چرخه گردشگری وارد شود. در این برنامه قرار بود هر شش ماه یک فاز آن در معرض استفاده مردم قرار گیرد. اما به سبب مشکلات جذب سرمایه گذار خصوصی، پروژه متوقف گردید.
به گفته شهردار، با ورود استاندار جدید و اهتمام قائم مقام وزیر میراث فرهنگی، مسئولیت این پروژه بار دیگر به شهرداری سپرده شد. حالا مرمت شروع شده و برنامه زمان بندی آن مشخص است. قاسم زاده اظهار امیدواری کرد که با همکاری میراث فرهنگی و نظارت عالی مدیریت استان، این پروژه در سریعترین زمان به نتیجه برسد.
وی اضافه کرد: ریسباف بعد از تکمیل به بزرگ ترین موزه کشور تبدیل خواهد شد و از نظر وسعت و ارزش هنری با موزه لوور پاریس قابل مقایسه است. این موزه ظرفیت مهمی برای گردشگری شهر و کشور به وجود خواهد آورد. مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان
بافت تاریخی اصفهان؛ کانون تمدن سازی و مدرسه زندگی
محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان، میهمان دیگر برنامه بود. وی ضمن اشاره به اهمیت حفاظت و احیای بافت تاریخی اصفهان، اظهار داشت: بافت تاریخی اصفهان نه صرفا فضایی برای خاطره سازی بلکه بستری برای تمدن سازی و الگویی برای آینده پژوهی شهری است.
ایزدخواستی در شروع سخنان خود به پرسشی کلیدی اشاره کرد: بافت تاریخی اصفهان کجاست و چه تعریفی دارد؟ وی اظهار داشت: این بافت نه فقط محلی برای خاطرات جمعی و حس نوستالژیک مردم است بلکه جایگاهی برای تمدن سازی و خلق الگوهای زندگی بوده است.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان با مروری بر ادوار تاریخی شهر اظهار داشت: اصفهان در دوران آل بویه، سلجوقی و بخصوص صفویان، کانون تمدن سازی بوده است. در این دوره ها معماری، شهرسازی، خوشنویسی، نگارگری، فلسفه و موسیقی در اصفهان رشد کرده و این شهر به عنوان مدرسه ای بزرگ جهت زندگی شناخته می شد. وی ادامه داد: دوران صفویه به سبب نزدیکی تاریخی و حجم دستاوردها، بیشترین اثر را در بافت فعلی شهر به جا گذاشته است.
به گفته وی، تمدن به مفهوم خلق روش ها و الگوهای زیست جمعی است. اصفهان در عصر صفوی توانست چنین الگویی عرضه نماید و به مدینه فاضله نزدیک شود. وی تاکید کرد: امروز هم می توان با الهام از همان دی ان ای تاریخی، آینده ای انسان محور و پایدار برای اصفهان طراحی کرد.
ایزدخواستی با ذکر مثال از میدان نقش جهان توضیح داد: این میدان به عنوان «میدان نو» در دوره صفوی ساخته شد و با بازار جامع به میدان کهنه یا همان میدان عتیق متصل گردید تا جریان زندگی شهری از گذشته به آینده پیوند بخورد. این پیوستگی، حاصل نظام پیچیده معماری و شهرسازی صفوی بود که علاوه بر سامان دهی فضا، به تربیت انسان های خلاق و صنعتگر هم منجر می شد.
شناسایی ۴۵ هزار پلاک و نیم میلیون عکس برای شناخت عمیق بافت تاریخی
ایزدخواستی در ادامه اظهار داشت: شناخت دقیق بافت تاریخی قدم نخست در راه احیا است. بر این اساس سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در چهار سال اخیر، ۴۵ هزار پلاک در محدوده ۲۰۰۰ هکتاری بافت تاریخی و پیرامونی شناسایی کرده است. برای هر پلاک ۲۷ شاخص اطلاعاتی به ثبت رسید و مجموعه ای جامع از داده ها فراهم آمد.
وی اضافه کرد: علاوه بر این، نیم میلیون عکس از بناهای تاریخی، مرمت های ادوار مختلف و زیست شهری در طی زمان گردآوری و در پایگاه داده ای جامع ذخیره شد. این اقدام به نقل از ایشان، به ایجاد نظامی شناختی برای مدیریت شهری انجامید که هیچ تصمیمی در عرصه بافت تاریخی نباید بدون اتکا به آن اتخاذ شود.
ایزدخواستی تاکید کرد: این بانک اطلاعاتی گسترده، امکان برنامه ریزی هوشمند و آینده نگر را فراهم می آورد و از تصمیم های مقطعی و غیرکارشناسی جلوگیری خواهد نمود. به باور وی، شناخت علمی و مستند، اولین رکن حفاظت و احیای بافت تاریخی است.
احیای ۱۲۰ پروژه و ایجاد انسجام در بافت تاریخی
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان اضافه کرد: اجرای بیشتر از ۱۲۰ پروژه در بافت تاریخی انجام شده و حالا حدود ۴۰ پروژه فعال در نقاط مختلف شهر جریان دارد. این پروژه ها از مناطق جنوبی تا مرکز شهر گسترده اند و هر یک با رویکرد خاصی اجرا شده اند.
وی اظهار داشت: یکی از اهداف اصلی این پروژه ها برگرداندن انسجام و یکپارچگی به بافت تاریخی است. در طول ۷۰ تا ۸۰ سال اخیر، ساخت وسازهای ناهمگون باعث برهم خوردن هماهنگی بصری و هویتی بافت شده بود. در این راستا، نماهای بیشتر از ۱۵۰ خانه تاریخی بازطراحی و اجرا شد با ادبیات معماری اصفهان هماهنگ گردد.
ایزدخواستی اضافه کرد: در پهنه ۷۲ هکتاری دردشت حدود ۷ کیلومتر محور گردشگری طراحی شد که شامل بیشتر از ۲۰ میدانگاه و فضای شهری است. طراحی این فضاها بر پایه معماری تاریخی اما متناسب با نیازهای امروز صورت پذیرفت تا زندگی معاصر با هویت تاریخی در هم تنیده شود.
وی همین طور به احیای سقاخانه ها اشاره نمود و اظهار داشت: این عناصر علاوه بر جایگاه معنوی و اجتماعی، در سیمای شهری هم نقشی مهم دارند. مرمت بازارهای اصفهان بخش قابل توجهی از برنامه های سازمان بود. در طول چهار سال قبل بیشتر از ۱۰۰ دهنه بازار احیا و بیشتر از ۲۰۰ دهنه دیگر مرمت شد.
گذر آقانورالله نجفی؛ نمونه ای از طراحی معاصر با الهام از بافت تاریخی
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: گذر آقانورالله نجفی نمونه ای بارز از پیوند معماری تاریخی با نیازهای معاصر است. وی توضیح داد: این گذر در شرق میدان امام واقع شده و دسترسی آسانی دارد.
وی اضافه کرد: همشهریان می توانند از سمت چپ مسجد شیخ لطف الله تنها با یک دقیقه پیاده روی وارد این گذر شوند. طراحی مسیر به شکلی انجام شده که هم یادآور فضای تاریخی باشد و هم پاسخگوی نیازهای زندگی امروز. وی تاکید کرد: گذر آقانورالله نجفی الگویی برای ده ها پروژه مشابه در سطح شهر است که بر مبنای پیوند سنت و معاصریت شکل گرفته اند.
چالش ها و دغدغه های احیای بافت تاریخی
ایزدخواستی اظهار داشت: مرمت حتی یک تزیین ساده بنا ممکنست ماه ها زمان ببرد. به همین دلیل، مواجهه درست با این بناها همیشه دغدغه اصلی سازمان بوده است.
وی اضافه کرد: با وجود سختی ها، خیلی از چالش ها پشت سر گذاشته شده و پروژه ها با جدیت ادامه دارد. اطلاع رسانی درباره ی اقدامات سازمان از راه رسانه های رسمی و وب سایت شهرداری صورت می گیرد و شهروندان می توانند به آسانی به اطلاعات به روز دسترسی پیدا کنند.
نگاه تمدنی به آینده اصفهان با الهام از دی ان ای تاریخی
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در جمع بندی سخنان خود تاکید کرد: اگر اصفهان در گذشته توانست الگویی برای تمدن سازی باشد، امروز هم می تواند با تأکید بر همان دی ان ای تاریخی، الگویی برای توسعه پایدار عرضه نماید.
گفت وگوهای شهردار اصفهان و مدیرعامل سازمان نوسازی تصویری چندلایه از وضعیت احیای بافت تاریخی عرضه می کند. در این تصویر، بافت تاریخی اصفهان نه صرفا مجموعه ای از بناها بلکه کانون هویت، اقتصاد، گردشگری و حتی آینده پژوهی تمدنی است.
رویکرد مدیریت شهری فعلی بر سه اصل استوار است: نخست، حفاظت همراه با باززنده سازی اجتماعی؛ دوم، استفاده از سرمایه گذاری و گردشگری به عنوان محرک های اقتصادی؛ و سوم، نگاه تمدنی برای پیوند گذشته و آینده.
با این حال، چالش هایی چون ناهماهنگی نهادی، محدودیت منابع مالی، دشواری های فنی مرمت و خطر کالایی شدن میراث بازهم سایه بر این مسیر انداخته است. اگر این چالش ها بطور جدی مدیریت نشود، بخشی از ظرفیتهای احیا در سطح شعار باقی خواهد ماند.
بافت تاریخی اصفهان فرصتی استثنایی برای بازاندیشی در سیاستهای شهری ایران محسوب می شود. این بافت می تواند آزمایشگاهی برای تلفیق حفاظت و توسعه، سنت و معاصریت و اقتصاد و فرهنگ باشد. آینده اصفهان در گرو آن است که این فرصت به درستی درک و مدیریت شود خلاصه اینکه شهردار اصفهان اشاره کرد: مسئولیت همه مدیران و شهروندان در مقابل این میراث سنگین است و کوتاهی در این مورد نه از جانب وجدان فردی و نه از جانب مردم قابل بخشش نخواهد بود. این کارخانه، که تنها یادگار باقی مانده از مجموعه کارخانه های نساجی در محور چهارباغ و در نزدیکی سی وسه پل است، جایگاهی تکرارناپذیر دارد. در طول چهار سال قبل بیش از ۱۰۰ دهنه بازار احیا و بیش از ۲۰۰ دهنه دیگر مرمت شد.
منبع: sanjnews.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب