آیا صنایع دستی اصفهان در راه جهانی شدن عقب مانده است؟
سنج نیوز: با وجود عنوان شهر خلاق جهانی صنایع دستی و سابقه تاریخی، هنرمندان صنایع دستی اصفهان هنوز با چالش های جدی در معرفی آثار و رقابت در بازارهای جهانی مواجهند.
خبرگزاری مهر، گروه استانها، کوروش دیباج: اصفهان، شهری که نامش در حافظه تاریخی ایران با هنر، معماری و صنایع دستی درهم تنیده است، امروز با پرسشی جدی روبه روست: آیا این میراث کهن می تواند در مقابل سرعت تحولات جهانی ایستادگی کرده و همچنان جایگاه خویش را در زمینه بین المللی حفظ کند؟ صنایع دستی اصفهان از میناکاری و خاتم کاری گرفته تا پارچه بافی و قلم زنی، قرن ها زبان هویت و خلاقیت ایرانی بوده است؛ اما در دنیای امروز، تنها اتکا به گذشته کافی نیست.
این شهر بالاتر از یک دهه است که به عنوان «شهر خلاق جهانی صنایع دستی» در شبکه شهر های خلاق یونسکو ثبت شده؛ عنوانی که نه فقط افتخار، بلکه مسئولیت بزرگی را نیز بر دوش هنرمندان و مدیران فرهنگی اصفهان گذاشته است. با این وجود، کارشناسان باور دارند هنوز فاصله میان این عنوان جهانی و حقیقت میدانی هنرمندان اصفهانی محسوس است؛ فاصله ای که اگر پر نشود، این برند بین المللی به شعاری نمادین تقلیل خواهد یافت.
چالش اصلی امروز، یافتن راهی برای پیوند میان «اصالت» و «نوآوری» است. ورود تکنولوژی های جدید به عرصه هنرهای سنتی باآنکه فرصت های تازه ای برای معرفی جهانی صنایع دستی ایجاد کرده، اما هم زمان نگرانی هایی در رابطه با کمرنگ شدن هویت و اصالت این هنرها نیز ایجاد کرده است. پرسش محوری این گزارش آن است که چطور میتوان با بهره گیری از ابزارهای نوین، صنایع دستی اصفهان را به بازارهای جهانی رساند، بی آن که اصالت تاریخی و فرهنگی آن قربانی نوآوری شود؟ و مهتر از آن آیا صنایع دستی اصفهان در راه جهانی شدن عقب مانده است؟
ورود چاپ سه بعدی به قلم زنی؛ تجربه ای متفاوت
یکی از حوزه هایی که فناوری در آن نقشی پررنگ بازی کرده، هنر قلم زنی است. فریده انصاری پور، مدرس دانشکده هنرهای سنتی، در گفتگو با گزارشگر مهر به تجربه های تازه در این حوزه اشاره می کند.
وی می گوید: استفاده از دستگاه های چاپ سه بعدی برای طراحی قالب های فلزی، تحول بزرگی در فرایند تولید قلم زنی بوجود آورده است.
به گفته این مدرس دانشگاه، هنرمندان در گذشته برای تهیه قالب های اولیه ناچار بودند ساعت ها وقت صرف کنند و گاهی دقت کار به علت خطای انسانی کاهش می یافت. اما حالا با کمک نرم افزارهای طراحی سه بعدی و چاپگرهای فلزی، امکان تولید قالب هایی با دقت بسیار بالا فراهم گشته است.
وی تأکید می کند: این فناوری جایگزین هنر دست استادکاران نشده، بلکه ابزار کار آنان را ارتقا داده است.
انصاری پور همینطور توضیح می دهد: دانشجویان رشته صنایع دستی در دانشگاه هنر اصفهان استقبال زیادی از این تکنیک نشان داده اند.
به اعتقاد وی، این نسل جوان به خوبی توانسته میان اصالت سنتی و تکنولوژی های جدید تعادل ایجاد نماید.
او باور دارد که اگر این روند حمایت شود، قلم زنی اصفهان می تواند بار دیگر به عنوان یک برند جهانی مطرح شود.
بازاریابی دیجیتال؛ پلی برای حضور جهانی صنایع دستی
صنایع دستی اصفهان باآنکه به لحاظ هنری در جایگاهی بی بدیل قرار دارد، اما همواره با چالش بازاریابی و معرفی جهانی مواجه بوده است.
ناهید رضایی، کارشناس بازاریابی صنایع خلاق و مدیر یک استارتاپ فعال در حوزه فروش صنایع دستی آنلاین، دراین خصوص به گزارشگر مهر می گوید: مهم ترین تحول سالهای اخیر، استفاده از زمینه های دیجیتال برای عرضه محصولات به بازار جهانی بوده است.
رضایی اعتقاد دارد که قبل تر خیلی از هنرمندان اصفهانی توانایی حضور در نمایشگاه های بین المللی را نداشتند و آثارشان محدود به بازار داخلی می شد. اما حالا با کمک فروشگاه های اینترنتی و پلت فرم های جهانی، امکان معرفی آثار به مشتریان در اروپا، آمریکا و شرق آسیا فراهم گشته است.
وی تأکید می کند: این فرایند تنها زمانی موفق خواهد بود که هنرمندان به زبان تصویر و روایت آشنا شوند؛ چون که در فضای دیجیتال، یک عکس با کیفیت یا ویدئوی کوتاه می تواند سرنوشت فروش یک محصول را تغییر دهد.
این کارشناس همینطور به تجربه موفق تعدادی از هنرمندان اصفهانی اشاره می کند که توانسته اند با بهره گیری از تبلیغات دیجیتال، سفارش های عمده ای از کشورهای عربی و اروپایی دریافت نمایند.
وی تأکید دارد: صنایع دستی اصفهان، خصوصاً آن دسته که با تکنولوژی های جدید بازآفرینی شده اند، در بازارهای جهانی ظرفیت بالایی دارند و تنها نیازمند برنامه ریزی دقیق برای معرفی هستند.
نقش زنان در صنایع دستی نوین؛ از کارگاه های خانگی تا استارتاپ ها
نقش زنان در صنایع دستی اصفهان موضوعی است که نمی توان نادیده گرفت. در سالهای اخیر، خیلی از زنان هنرمند با بهره گیری از فضای مجازی و ابزارهای دیجیتال توانسته اند کارگاه های خانگی خویش را به برندهای معتبر تبدیل کنند.
سمیه نوری، هنرمند جوان در حوزه میناکاری نوین، در این زمینه به گزارشگر مهر می گوید که وی توانسته با ترکیب مهارتهای سنتی میناکاری با طراحی دیجیتال، محصولاتی تولید نماید که مورد استقبال نسل جوان قرار گرفته است.
به گفته وی، طرح های دیجیتال امکان خلق رنگ ها و نقش هایی را فراهم می آورند که با شیوه های سنتی دستیابی به آن دشوار بود.
نوری همینطور تأکید می کند فروش آنلاین، خصوصاً بوسیله شبکه های اجتماعی، فرصت های تازه ای برای زنان هنرمند بوجود آورده است.
وی اعتقاد دارد که خیلی از زنان که به علت شرایط خانوادگی امکان حضور در کارگاه های بزرگ را نداشتند، حالا می توانند از خانه و با ابزارهای دیجیتال آثار خویش را به مشتریان جهانی عرضه کنند.
این هنرمند باور دارد که آینده صنایع دستی اصفهان در گرو همین ترکیب سنت و نوآوری است. او می گوید اگر حمایت های لازم صورت گیرد، زنان می توانند نقشی محوری در جهانی سازی صنایع دستی ایفا کنند.
دانشگاه ها؛ پیونددهنده سنت و فناوری
دانشگاه هنر اصفهان در سالهای اخیر به عنوان یکی از مراکز پیشرو در حوزه صنایع دستی خلاق شناخته شده است.
علیرضا خواجه احمد عطاری، رییس این دانشگاه، در گفتگو با گزارشگر مهر تأکید می کند: وظیفه دانشگاه تنها آموزش مهارتهای سنتی نیست، بلکه باید بستر موردنیاز برای آشنایی دانشجویان با تکنولوژی های جدید و ابزارهای بازار جهانی برقرار شود.
به گفته عطاری، دانشگاه هنر اصفهان در سالهای اخیر کارگاه هایی در زمینه طراحی دیجیتال، چاپ سه بعدی و بازاریابی آنلاین برگزار کرده که با استقبال دانشجویان روبرو شده است.
وی اعتقاد دارد که نسل جدید هنرمندان اگر بخواهد در بازار جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد، باید با این ابزارها آشنا باشد.
رئیس دانشگاه هنر اصفهان همینطور تأکید می کند: همکاری میاندانشگاه، هنرمندان و بخش خصوصی می تواند راهگشای خیلی از مشکلات باشد.
به باور وی، دانشگاه ها باید نقش پل ارتباطی میان دانش سنتی و فناوری های مدرن را ایفا کنند تا میراث هنری اصفهان بتواند در دنیای امروزجایگاه واقعی خویش را بازیابد.
چالش ها و نگرانی ها؛ اصالت در خطر است؟
با وجود همه این تحولات، برخی کارشناسان نسبت به خطر از میان رفتن اصالت صنایع دستی اخطار می دهند.
سعید بهشتی، پژوهشگر و استاد دانشگاه در حوزه مطالعات هنرهای سنتی، ضمن اشاره به چالش های امروز صنایع دستی به گزارشگر می گوید: صنایع دستی اصفهان اگر بخواهد در بازارهای جهانی و حتی داخلی باقی بماند، نیازمند نگاهی تازه است.
وی توضیح می دهد: نسل جوان، سلیقه متفاوتی دارد و اگر محصولات صنایع دستی با این ذائقه همراه نشود، بخش بزرگی از بازار بالقوه از دست خواهد رفت.
این پژوهشگر تصریح می کند: خلاقیت به مفهوم کنار گذاشتن سنت ها نیست، بلکه باید به عنوان پلی میان گذشته و آینده دیده شود.
از نظر وی، خیلی از هنرمندان جوان اصفهان توانسته اند با افزودن طراحی های نوین به بستر سنتی، محصولاتی خلق کنند که هم مورد توجه توریستهای خارجی قرار گیرد و هم در زندگی روزمره شهروندان ایرانی جایگاه پیدا کند.
بهشتی در ادامه بر نقش آموزش تاکید می کند و می گوید: اگر مقرر است صنایع دستی اصفهان در راه خلاقیت حرکت نماید، باید در برنامه های آموزشی دانشگاه ها و حتی هنرستان ها، واحدهایی ویژه در رابطه با اصالت شناسی صنایع دستی گنجانده شود.
به باور وی، دانشجویان و هنرجویان باید قبل از ورود به عرصه نوآوری، ریشه های تاریخی و فرهنگی هنرهای سنتی را بشناسند تا در فرایند بازآفرینی آثار، به هویت اصلی این میراث صدمه ای وارد نشود.
این پژوهشگر همینطور به لزوم تدوین استانداردهای ملی در زمینه صنایع دستی نوین اشاره می کند.
به گفته وی، همان گونه که برای معماری یا موسیقی اصیل ایران چارچوب هایی تعریف شده، در صنایع دستی نیز باید نظام نامه ای مشخص وجود داشته باشد تا مرز میان نوآوری و تخریب اصالت روشن شود.
بهشتی تأکید می کند: بدون چنین چارچوبی، خطر آن وجود دارد که در آینده بازار پر از محصولاتی شود که تنها نام صنایع دستی ایرانی را یدک می کشند، اما در عمل هیچ ارتباطی با سنت های هنری و فرهنگی اصفهان ندارند.
نقش سیاستگذاری ملی در تقویت صنایع دستی خلاق
مریم جلالی، معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، با تکیه بر جایگاه ویژه اصفهان در صنایع دستی ایران به گزارشگر مهر می گوید: این استان همواره یکی از قطب های اصلی تولید و صادرات صنایع دستی کشور بوده است و در سالهای اخیر نیز با ورود به عرصه خلاقیت و نوآوری توانسته است توجه بازارهای بین المللی را بالاتر از گذشته جلب نماید.
وی می افزاید: رویکرد وزارتخانه در سالهای اخیر دفاع از هنرمندانی است که علاوه بر حفظ ریشه های اصیل صنایع دستی، جسارت ورود به حوزه نوآوری را دارند.
جلالی در ادامه به اهمیت سیاستگذاری ملی اشاره می کند و می گوید: باآنکه خلاقیت و نوآوری در سطح هنرمندان و دانشگاه ها شکل می گیرد، اما بدون وجود یک بستر قانونی و حمایتی نمی توان انتظار داشت که این جریان پایدار بماند.
معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی همینطور با تکیه بر نقش فناوری در ارتقاء صنایع دستی تصریح می کند: یکی از اولویت های کنونی، ایجاد پیوند میان هنر سنتی و ظرفیتهای دیجیتال است. به نقل از ایشان، استفاده از تکنولوژی های جدید در زمینه بازاریابی، فروش آنلاین و حتی طراحی محصولات می تواند دریچه های تازه ای را به روی هنرمندان اصفهان بگشاید.
وی تأکید می کند: در این راه باید آموزش های تخصصی به هنرمندان داده شود تا بتوانند از این ابزارها به درستی بهره مند شوند.
جلالی در قسمت دیگری از سخنان خود به جایگاه زنان هنرمند اشاره می کند و توضیح می دهد: بخش بزرگی از بدنه فعال صنایع دستی را زنان می سازند و اگر بخواهیم صنایع دستی خلاق در اصفهان و ایران گسترش یابد، باید برنامه های ویژه ای برای توانمندسازی بانوان درنظر گرفت.
وی می گوید: دفاع از کارگاه های خانگی و ایجاد شبکه های فروش اختصاصی برای زنان هنرمند می تواند ضمن تقویت اقتصاد خانواده، باعث پویایی و گسترش بیشتر صنایع دستی شود.
حال چه باید کرد؟
تلفیق هنر سنتی با تکنولوژی های جدید در صنایع دستی اصفهان دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی اجتناب ناپذیر است. جهانی شدن صنایع دستی تنها زمانی امکانپذیر خواهد بود که هنرمندان اصفهانی بتوانند از ابزارهای مدرن برای معرفی آثار خود استفاده نمایند و در عین حال اصالت تاریخی این هنرها را حفظ نمایند.
آنچه امروز در اصفهان جریان دارد، نه فقط یک حرکت هنری بلکه قسمتی از اقتصاد خلاق ایران است. اگر دانشگاه ها، هنرمندان و نهادهای مرتبط بتوانند هم افزایی مؤثری داشته باشند، صنایع دستی اصفهان بار دیگر می تواند به جایگاهی برسد که شایسته آن است؛ جایگاهی در سطح جهانی که میراث گذشته و نوآوری امروز را به زیبایی پیوند می زند. به طور خلاصه، وی تاکید می کند: این فرآیند تنها زمانی موفق خواهد بود که هنرمندان به زبان تصویر و روایت آشنا شوند؛ چون که در فضای دیجیتال، یک عکس باکیفیت یا ویدئوی کوتاه می تواند سرنوشت فروش یک محصول را تغییر دهد. سمیه نوری، هنرمند جوان در حوزه میناکاری نوین، دراین خصوص به خبرنگار مهر می گوید که وی توانسته با ترکیب مهارتهای سنتی میناکاری با طراحی دیجیتال، محصولاتی تولید نماید که مورد استقبال نسل جوان قرار گرفته است. جلالی در ادامه به اهمیت سیاست گذاری ملی اشاره می کند و می گوید: اگرچه خلاقیت و نوآوری در سطح هنرمندان و دانشگاه ها شکل می گیرد، اما بدون وجود یک بستر قانونی و حمایتی نمی توان انتظار داشت که این جریان پایدار بماند.
منبع: سنج نیوز
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب