مسئله ای به نام حجاب
سنج نیوز: از اسفندماه 1357، به دنبال سخنرانی بنیانگذار جمهوری اسلامی در مدرسه فیضیه قم و تاکید بر لزوم حفظ «حجاب شرعیِ» زنان شاغل در ادارات دولتی تا امروز، موضوع توجه به حجاب و کیفیت رعایت آن، تحولات گوناگونی را پشت سر گذاشته است. تولید انواع کالاهای فرهنگی، برگزاری جلسات متعدد، برگزاری نشست های چندروزه و تجمعات چندساعته، تکرار سفارش های اخلاقی و تذکرات لسانی، در کنار اجرای قوانین مصرح دراین زمینه و به کارگیری نیروی انتظامی و شکل گیری «گشت ارشاد» نمونه هایی از اقدامات انجام شده در دوره های مختلف برای حصول نتیجه مطلوب درخصوص رعایت حدود شرعی پوشش بانوان است.
گام اول، حجاب به مثابه نماد اعتراض
به گزارش سنج نیوز به نقل از ایسنا، سابقه تاکید بر حفظ حجاب و زمینه سازی برای رعایت حدود شرعی آن، در ذهنیت انقلابیون مسلمان و نظام مطلوب شان، به سال ها قبل از پیروزی انقلاب بازمی گردد. بنیانگذار جمهوری اسلامی در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۳ «خودخواهی و ترک قیام برای خدا» را عامل وضعیت آن روز مردم ایران دانستند و تاکید نمودند «قیام برای نفس است که چادر عفت را از سر زن های عفیف مسلمان برداشت و الان هم این امر خلاف دین و قانون در مملکت جاری است و کسی مقابل آن سخنی نمی گوید.» علی شریعتی نیز در یکی از سخنرانی هایش عملاً حجاب را به عنوان نمادی از «اعتراض» به وضع موجود در سالهای پایانی حکومت پهلوی توصیف کرد و اظهار داشت: «یک انگیزه در حجاب این است که این یک لباس سنتی است. یک حجاب دیگر با همان فرم نیز هست، اما نشانه این است که من یک طرز تفکر اعتقادی مذهبی خاص دارم. این حجاب مال نسل آگاهی است که به پوشش اسلامی برمی گردد... این کسی که آگاهانه پوشش را انتخاب می کند مظهر چیست؟ مظهر یک فرهنگ خاص، یک مکتب خاص، یک حزب فکری خاص، یک جناح خاص و یک جبهه خاص است. این قیمت دارد، ارزش دارد این آدم. همین طور که الان دیده می شود در مقابل آن دختری که اساساً به این مسئله [حجاب] نمی رسد یا ارزشی برایش قائل نیست، نه فقط احساس حقارت نمی کند، بلکه احساس برتری می کند.» آیت الله مرتضی مطهری هم در سلسله سخنرانی هایی که در انجمن اسلامی پزشکان داشت و بعدها با عنوان «مسئله حجاب» انتشار یافت، کوشید از مبانی «فلسفه حجاب» پرده برداری کند و دیدگاه اسلامی درباره حجاب را باصراحت بیشتری در اختیار مخاطبانش بگذارد: «حجاب در اسلام از یک مسئله کلی تر و اساسی تری ریشه می گیرد و آن این است که اسلام می خواهد انواع التذاذهای جنسی، چه بصری و لمسی وچه نوع دیگر، به محیط خانوادگی و در کادر ازدواج قانونی اختصاص پیدا کند، اجتماع منحصراً برای کار و فعالیت باشد. برخلاف سیستم غربی عصر حاضر که کار و فعالیت را با لذت جویی های جنسی به هم می آمیزد، اسلام می خواهد این دو محیط را کاملاً از یکدیگر تفکیک کند.»
گام دوم، «آزادی زنان در انتخاب پوشش با رعایت موازین»
با سفر امام راحل به فرانسه در ۱۴ مهرماه ۱۳۵۷ و افزایش برگزاری اعتراضات خیابانی مردم مقابل حکومت پهلوی در ایران، حضور نمایندگان مختلف رسانه های بین المللی در اقامتگاه آیت الله خمینی افزوده شد و خبرنگاران فرصت پیدا کردند تا با تفکرات رهبر انقلاب آشنا گردند و دورنمایی از آنچه فردای پیروزی هواداران ایشان در ایران حاکم می شد، به دست آورند. سه روز بعد از سفر امام راحل به فرانسه در یکی از اولین مصاحبه های مطبوعاتی، پرسشی درباره وضعیت حجاب در ایرانِ بعد از حکومت پهلوی عنوان شد و چنین پاسخ گرفت: «حجابِ ایران، حجابِ اسلام، همین مقدارهاست. اسلام اینجا و آنجا ندارد. لکن یک جهات خارجی گاهی در کار هست. بطوریکه یک مفسده ای باشد، یک اختلاف اخلاقی بشود، یک چیزهایی باشد، البته آن وقت باید جلوگیری بشود؛ اما اگر نباشد اینطور، و ساده باشد و مثل سایرین با سادگی باشد، نه؛ بی چادر (بامانتو) مانع ندارد.» چند روز بعد بازهم یکی از خبرنگاران خواهان توضیحات بیشتری درباره وضعیت زنان در حکومت اسلامی شد و این دفعه رهبر انقلاب با جزییات دقیق تری به شرح دیدگاه خویش در این حوزه پرداخت: «زنان در انتخاب فعالیت و سرنوشت و همین طور پوشش خود با رعایت موازین آزادند و تجربه فعلی کارهای ضدرژیم شاه نشان داده است که زنان بیش از پیش آزادی خودرا در پوششی که اسلام می گوید یافته اند.» مکمل این سخنان ۷ دی ماه همان سال در گفت وگوی دیگری با کرک کرافت استاد دانشگاه راتگرز آمریکا مطرح شد: «زن هیچ گاه با مرد فرقی ندارد. در اسلام زن باید حجاب داشته باشد، ولی لازم نیست که چادر باشد، بلکه زن می تواند هر لباسی که حجابش را به وجود آورد اختیار کند.»
گام سوم، «حجاب اسلامی فقط چادر نیست»
دیدگاه دیگر انقلابیون آن روز که چندی بعد به مسئولان ممکلت تغییر وضعیت دادند هم تفاوتی با نظرات رهبر انقلاب نداشت. آیت الله منتظری در ۲۶ دی ماه ۵۷ اظهار داشت: «اصلاً حجاب اسلامی به مدلول پوشیده شدن در چادر و انزوای اجتماعی نیست. هدف آنست که زن در جامعه لخت نباشد که وسیله شهوت رانی قرار گیرد. وگرنه با مراعات حجاب اسلامی و عدم اختلاط دختر و پسر، از نظر اسلام آزادی های مورد نیاز برای زنان و دختران تامین می شود و آنها از تمام مزایا و حقوق اجتماعی مشروع بهره مند می شوند.» حسن روحانی در خاطراتش یادآور می شود که نخستین بار علمای قم نسبت به رعایت حجاب در جامعه تاکید نمودند. تقریباً یک ماه بعد از پیروزی انقلاب هم بنیانگذار جمهوری اسلامی در فیضیه قم سخنرانی مشهوری کردند و نسبت به رعایت حجاب در ادارات دولتی حساسیت نشان دادند: «الان وزارتخانه ها باز همان صورت زمان طاغوت را دارد. وزارتخانه اسلامی نباید در آن معصیت بشود. در وزارتخانه های اسلامی نباید زن های لخت بیایند؛ زن ها بروند اما باحجاب باشند. مانعی ندارد بروند کار بکنند، لکن باحجاب شرعی باشند، با حفظ جهات شرعی باشند.»
گام چهارم، «قانون حجاب باید موبه مو اجرا شود»
فردای آن روز آیت الله اشراقی داماد امام در مصاحبه ای تلفنی با رادیو ایران اشاره کرد: «باید حجاب رعایت شود و قوانین اسلامی موبه مو اجرا گردد و در همه موسسات و دانشگاه ها به این مساله توجه گردد. اما باید در نظر داشت که حجاب به مفهوم چادر نیست. همین قدر که موها و اندام خانم ها پوشانده شود و لباس آبرومند باشد... در مورد اقلیت های مذهبی همیشه نظر مبارک امام این بوده که آنها از هر حیث مورد احترام و حمایت باشند. اما اگر خانم های اقلیت های مذهبی هم رعایت حجاب اسلامی را بکنند چه بهتر.» تقریباً همزمان با این مصاحبه، تجمعاتی به مناسبت روز جهانی زن در تهران شکل گرفت که گزارش روزنامه کیهان آنرا چنین روایت می کند: «گروه ها و دسته جات مختلف زنان از بامداد امروز در خیابانهای شمالی و مرکزی تهران به مناسبت روز جهانی زن و به خاطر ابراز نظریات خود درباره حجاب زنان دست به راهپیمائی زدند... آنها ضمناً مقابل کسانی که به زنان بی حجاب در ایام اخیر حمله کرده اند، شعار می دادند... بر اساس گزارش های رسیده در ادارات و وزارتخانه های مختلف نیز از بامداد امروز جلساتی برای رسیدگی به مسائل حجاب که طی چند ساعت اخیر مطرح شده به بحث و گفت و گو پرداختند و در بعضی واحدها کارها برای چند ساعت گرفتار وقفه شد.» در همان روز برخی از زنان کارمند هم سر کار خود حاضر نشدند و برخی زنان کارمند وزارت امور خارجه نیز بیرون وزارتخانه دست به برگزاری تظاهرات زدند. از طرف دیگر حدود ۵ تا ۸ هزار زن نیز در دانشگاه تهران تجمع کردند و مقابل الزامی شدن حجاب شعار دادند.
گام پنجم، «هو و جنجال راه نیندازید»
به دنبال برگزاری این تجمعات در تهران مقابل الزامی شدن رعایت حجاب، که با فضای انقلابی آن روزها و پررنگ ترشدن توجه عمده مردم به مظاهر دینی به عنوان نمادی از همراهی با حکومت تازه تاسیس اسلامی از یک سو و آشکارسازی ضدیت با شیوه حکومت پهلوی از طرف دیگر مباینت داشت، راهپیمایی هایی حمایتی از اجرای قانون حجاب هم انجام شد و واکنش هایی را نیز در درون حاکمیت برانگیخت؛ آیت الله محمود طالقانی در سخنانی با طرح این پرسش که «حجاب اسلامی چه مدلول دارد؟» اشاره کرد: «حجاب اسلامی ساخته من و فقیه و دیگران نیست این نص صریح قرآن است. آن قدر که قرآن مجید بیان کرده، نه ما می توانیم از آن حدود خارج شویم و نه بانوانی که معتقد به این کتاب بزرگ آسمانی هستند... مسئله حجاب یکی از مظاهر این حرکت انقلابی است. حضرت آیت الله خمینی نیز اجبار و اکراهی به شکل اکراه بیان نکرده اند... هو و جنجال راه نیاندازند. همانطور که بارها گفتیم همه حقوق حقه زنان در اسلام و در محیط جمهوری اسلامی محفوظ خواهد ماند. از آنها خواهش می نماییم که با لباس ساده باوقار [بیایند]، روسری هم روی سرشان بیاندازد به جائی برنمی خورد... الزامی حتی برای زنهای مسلمان هم نیست. چه اجباری؟ حضرت آیت الله خمینی نصیحتی کردند مانند پدری که به فرزندش نصیحت می کند که شما اینجور باشید.» بعد از سخنان آیت الله طالقانی، شمس شهشهانی دادستان وقت تهران در واکنش به اعتراضات و شعارهای تجمع هشتم مارس زنان مقابل حملات عده ای به زنان بی حجاب، با تاکید بر این که «طبق موازین شرعی و اسلامی و مقررات موضوعه مملکت جان و مال و مسکن همه افراد مصون از هر نوع تعرض و مزاحمت است»، اشاره کرد: «هر کس در اماکن عمومی یا معابر به هر عنوان و بهانه شامل نحوه لباس پوشیدن و غیره متعرض یا مزاحم بانوان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون به حیثیت آنان توهین کند. طبق ماده۲ و ماده ۴ قانون مجازات عمومی مجازات می شود و مامورین انتظامی و پاسداران انقلاب و مامورین کمیته ها موظفند بمحض روبرو شدن با چنین اشخاصی آنان را جلب و با گزارش جریان، آنان را به نزدیکترین ناحیه دادسرای تهران معرفی کنند.»
گام ششم، «ورود دختران دانش آموز بی حجاب به مدارس، ممنوع است»
۲۶ اسفندماه ۱۳۵۷ تجمعی «چندهزار نفری» در پارک ملت تهران برگزار و در قطعنامه پایانی این تجمع بر رعایت حجاب به مثابه «سنگر پیکار و حصار تقوا» تاکید گردید. ۲۹ اردیبهشت ۵۸ نیز تجمع زنان برای پشتیبانی از رعایت حجاب شرعی در تهران انجام شد و در قطعنامه پایانی این تجمع چنین نکاتی اشاره داشت: «ما زنان مسلمان، پوشش اسلامی را لبیک به الله و پاسداری از خون شهدای به خون خفته می دانیم و خواهان آنگونه برنامه های ارشادی و انقلابی هستیم تا دیگر خواهران رزمنده و فداکار میهن با آگاهی و انتخاب خویشتن به این پوشش رهائی بخش نائل گردند. ما زنان مسلمان خواهان جلوگیری از وارد شدن و ساخته شدن کالاهای مصرفی - زینتی و آرایشی هستیم برای اینکه اینطور مصارف، مظاهر نظام طاغوتی است و جامعه را از معنویات اسلامی خارج می کند.» با برگزاری این تجمعات و تاکیدات اغلب مسئولان امور به ضرورت وجود قوانین مصرح برای لزوم رعایت حجاب اسلامی در جامعه، اولین اطلاعیه های رسمی در این حوزه از ۳۱ شهریور ۱۳۵۸ به گوش مردم رسید: «اگر دختران دانش آموز از روز اول مهرماه بدون حجاب به مدارس بروند از ورود آنان جلوگیری خواهد شد.»
گام هفتم، شروع رعایت الزامی حجاب از ارتش
خرداد سال ۱۳۵۹، آیت الله بهشتی به وضعیت حجاب در ادارات و بی توجهی به رعایت آن از طرف برخی زنان کارمند، ایراد گرفت و اظهار داشت: «یک خانم شهروند و مسلمان ایجاب می کند که لباسی را که در اداره می پوشد همان لباسی نباشد که در میهمانی های شبانه می پوشد.» در هشتم تیرماه همان سال هم بنیانگذاز جمهوری اسلامی در سخنانی صریح، به شدت از وضعیت ادارات انتقاد کردند و خواهان رسیدگی فوری به آن شدند: «ملت ایران تا کی باید منتظر باشند که شماها از آن گرفتاریهایی که می گویید داریم در ادارات، بیرون بیایید؟ تا کی صبر کند ملت ایران و تا کی شما می خواهید اصلاح کنید امور را؟ یک سال و نیم بیشتر گذشته است از این انقلاب و باز آرمهای شاهنشاهی هست. اگر شاهنشاهی هستید بگویید. اگر تا ده روز دیگر، در یکی از این چیزهایی که از ادارات صادر می شود، عکس همان آرمهای شاهنشاهی باشد و اسم آنها باشد، من با ملت می گویم که با شماها آن رفتار کند که با شاهنشاه کرد.» اولین واکنش به این سخنان از طرف حجت الاسلام ری شهری رییس دادگاه انقلاب ارتش بود که در پیامی از ادارات زیرمجموعه ارتش خواسته بود تا از ورود بانوانی که حجاب اسلامی را رعایت نمی کنند، جلوگیری کنند: «از آنجا که تا کنون چندین بار توسط مسئولین امر نسبت به پوشش اسلامی خانم های کارمند ارتش جمهوری اسلامی ایران تذکر داده شده ولی متاسفانه تعدادی از پرسنل زن نسبت به مفاد بخشنامه های مزیور خونسرد بوده و در اجرای آن تعلل ورزیده اند پس باتوجه به اوامر و رهنمودهای رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بدین وسیله بعموم فرماندهان یگانها و روسای سازمانهای نظامی و انتظامی ابلاغ می شود که از ورود آن دسته از پرسنل زن که پوشش اسلامی ندارند به اماکن نظامی و سرویسهای رفت و آمد جلوگیری به عمل آورند.»
اجرای این ابلاغیه به عهده حسن روحانی و همکارانش در ستاد ارتش گذاشته می شود. وی در خاطراتش اجرای آنرا مقدمه ای برای تعیین تکلیف رعایت حجاب در ادارات دولتی می داند و می گوید: «در ستاد ارتش با دوستان تصمیم گرفتیم حجاب را الزامی نماییم که آغازی برای وزاتخانه ها و ادارات دولتی باشد. طرح الزامی شدن حجاب در ادارات مربوط به ارتش، به عهده من گذاشته شد و در گام اول، همه زنان کارمند مستقر در ستاد مشترک ارتش را که نزدیک به سی نفر بودند، جمع کردم و بعد از گفت و گو با آنان قرار گذاشتیم از فردای آن روز با روسری در محل کار خود حاضر شوند. زنان کارمند که همگی به جز دو یا سه نفر بی حجاب بودند، شروع کردند به غر زدن و شلوغ کردن، ولی من محکم ایستادم و گفتم از فردا بامداد دژبان مقابل درب ورودی موظف است از ورود خانمهای بی حجاب به محوطه ستاد مشترک ارتش جلوگیری نماید... به پادگان دوشان تپه هم رفتم و همه کارمندان زن را که تعداد آنها زیاد بود در سالنی جمع و درباره حجاب صحبت کردم. در آنجا زن ها خیلی سروصدا راه انداختند اما من قاطعانه گفتم این دستور است و سرپیچی از آن جایز نیست. در نهایت، به دژبان دستور دادیم از فردا هیچ زن بی حجابی را به پایگاه راه ندهد.»
گام هشتم، «تعرض به بانوان بی حجاب حرام است»
اجرای قانون درباره رعایت حجاب منجر به وقوع برخی تندروی ها و برخوردهای نامناسب با زنانی شد که هنوز خودرا با شرایط تازه وفق نداده بودند. بالاگرفتن دامنه این درگیری ها در جامعه و برخوردهای دوطرف با یکدیگر، کار را به واکنش امام راحل در ۱۳ تیرماه ۱۳۵۹، رساند و ایشان در پاسخ به «استعلام در مورد تعرض عده ای افراد ناآگاه و احیاناَ ضدانقلاب به بانوان بی حجاب»، تصریح کردند: «ممکن است تعرض به خانمها در خیابان و کوچه و بازار، از ناحیه منحرفین و مخالفین انقلاب باشد. از این جهت، کسی حق تعرض ندارد و اینطور دخالت ها برای مسلمان ها حرام است، و باید پلیس و کمیته ها از اینطور جریانات جلوگیری نمایند.» فردای آن روز آیت الله منتظری در سخنانی از آرایش زنان برای خروج از خانه، انتقاد نمود و اظهار داشت: «متاسفانه حالا خانمها برای مردهای بیرون، خودرا آرایش می کنند اما در منزل لباسهای پاره و بطورمثال لباس آشپزخانه می پوشند و شوهر او را فقط مثل یک آشپز می بیند و این نباید باشد. رودربایستی نداریم. دستوری که ائمه دادند این است که خانمها باید منتهای آرایش و زینت را برای شوهرشان در منزل بکنند، ولی زینت و آرایش خودرا در خیابان و کوچه برای دیگران نیاورند که این سبب چشم چرانی جوانها می شود تا خدای نکرده به ناموس دیگران طمع کنند. از خانمها به جهت اینکه بفهمانند ما بازیچه و ملعبه جوانها نیستیم، انتظار می رود مسئله حجاب را رعایت نمایند.»
آیت الله خامنه ای خطیب نماز جمعه تهران نیز از زنان برای رعایت حجاب در ادارات قدردانی کردند و از آنان خواستند به آرایش کردن هم خونسرد باشند: «ای خواهران اداری که هیچ عنادی با جمهوری اسلامی ندارید، فضای جامعه اسلامی را فضای عفاف عمومی قرار دهید. کاری کنید که با بی اعتنائی شما به آرایش، دشمن یک دفعه دیگر احساس کند که زن مسلمان ایران تسلیم ناپذیر است... هم در محیط ادارات هم در کوچه و خیابان و هم در جامعه اهتمام کنید عفاف را حفظ کنید. من از طرف تمام ملت مسلمان از شما خواهران مسلمان تشکر می کنم که در پیروی فرمان امام حاضر شدید با لباس اسلامی در محیط کار حاضر شوید.»
گام نهم، حضور بدون حجاب در ادارات غیرقابل قبول است
از ۱۶ تیر ۵۹ روند اجرای قانون حجاب در ادارات و جامعه سرعت بیشتری به خود گرفت و آیت الله قدوسی دادستان وقت تهران در اطلاعیه ای خطاب به تمامی ادارات و وزارتخانه ها و موسسات اشاره کرد: «شدیدا اخطار می شود چنانچه اثری از آنچه مورد تاکید حضرت امام و خواست ملت ایران است دیده شود، یا بانوی کارمندی بدون پوشش اسلامی در محل کار حضور یابد، بلادرنگ حقوق و مزایای او قطع خواهد شد.» اجرای جدی تر قانون حجاب و ابلاغ اطلاعیه دادستانی در این حوزه با واکنش های مخالفت آمیزی هم مواجه گردید، آیت الله هاشمی رفسنجانی رییس وقت مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این واکنشها و انتقادات نسبت به شیوه اجرای قانون حجاب چنین اظهار داشت: «مسئولین مواظب باشند زنها با زبان آرام بپذیرند. البته اگر توجیه نشوند و بخواهند مقاومت کنند، طبعاً این حق دولت و حکومت است که در محیط کارش اجازه ندهد آن چیزی که صلاح نمی داند جریان داشته باشد.»
گام دهم، تصویب قانون تعزیرات درباره رعایت نکردن حجاب
از ابتدای مردادماه ۵۹ تا مردادماه ۶۲، اجرای قانون رعایت حجاب با فرازونشیب های مختلفی دنبال شد تا در نهایت به تصویب ماده ۱۰۲ قانون تعزیرات در مجلس شورای اسلامی رسید و تکلیف نهایی را در این حوزه برای همه مشخص کرد: «هرکس علناَ در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تادوماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می گردد و در صورتیکه مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نمی باشد ولی عفت عمومی را جریحه دار نماید فقط به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. تبصره - بانوانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند، به حکم بالا محکوم خواهند شد.»
گام یازدهم، تصویب راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف
اجرای قانون رعایت حجاب از آن روز تا واپسین روزهای دولت دوم محمد خاتمی به همین شکل و سیاق اجرا شد و پیش رفت تا این که در چهارم مرداد ۱۳۸۴ یعنی کمتر از ده روز مانده به پایان دوره هشت ساله ریاست جمهوری خاتمی، پانصدوشصت وششمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی و آخرین جلسه ای که به ریاست وی برگزار می شد، مصوبه ای با عنوان «راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف» را به امضای رییس دولت اصلاحات رساند. مصوبه ای در ۴۶ بند که مطابق متن آن در بند چهارم بر «اتخاذ تدابیر مناسب جهت جذب، تربیت و به کارگیری نیروی انسانی شایسته نظیر مدیران، معلمین و اساتید معتقد و عامل به رعایت حجاب و عفاف در کلیه مراکز اداری و آموزشی» تاکید می شد، مطابق بند ششم از «احیاء و ترویج سنت حسنه امر به معروف و نهی از منکر» خبر می داد و البته در بند سی ودوم «تربیت و توسعه نیروی انسانی مؤمن، کارآمد و آشنا به مسائل فرهنگی ـ تبلیغی در امر عفاف و حجاب و پرهیز از برخوردهای خشن، فیزیکی و تحقیرآمیز با متخلفین» را مدنظر داشت. در بندهای سی وسوم و سی وچهارم نیز از «هماهنگی و وحدت رویه مستمر و پایدار در برخورد با ناهنجاری های فرهنگی توسط دستگاه های مختلف در قالب قانون» و «ارتقای سطح آگاهی و ایجاد حساسیت در مدیران نسبت به توسعه فرهنگ عفاف و حاکمیت ارزش های اخلاقی در مجموعه های تحت مسئولیت آنها» می گفت.
گام دوازدهم، گشت ارشاد
۱۳ دی ماه ۱۳۸۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ای که این دفعه ریاستش را محمود احمدی نژاد رییس دولت نهم برعهده داشت، دنباله کار تصویب راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف را گرفت و آنرا به متن قانونی تحت عنوان «راهکارهای اجرائی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب» بدل ساخت. به سبب این قانون نهادهای مختلف، سازمانهای مختلف و چندین وزارتخانه و البته نیروی انتظامی هرکدام وظایفی را برعهده دارند تا با استفاده از حدود اختیارات خود به گسترش «فرهنگ عفاف و حجاب» در جامعه کمک کنند. در بخش مربوط به وظایف نیروی انتظامی ۲۱ عنوان از اقدامات مورد انتظار آمده که همچون آنها، گزاره هایی همچون «اعلام حدود و چارچوب قانونی عفاف و ملاک های بدحجابی در جامعه بمنظور تشخیص مصادیق آن»، «الزام اتحادیه ها، سندیکاها و صنوف در مقابله با بدحجابی» و «تذکر به افراد بدحجاب و برخورد با آنها طبق چارچوب قانونی در اماکن عمومی شهر» قابل توجه اند که این آخری را از علل شکل گیری «گشت امنیت اخلاقی» یا آنطور که مشهور است، «گشت ارشاد» محسوب می کنند. این طرح در تهران ابتدا با عنوان «طرح ارتقای امنیت اجتماعی» اجرا شد و به جمع آوری «معتادان» و «اراذل و اوباش»، در کنار بازرسی از کارگاه ها و فروشگاه های لباس و آرایشگاه های مردانه و عکاسی ها مطابق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تمرکز داشت اما کم کم توجه به نحوه پوشش زنان و کیفیت رعایت حجاب از طرف آنان هم جای خودرا در اجرای مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی پیدا کرد و حضور گشت های امنیت اخلاقی در میادین اصلی شهر، خیابان های پررفت وآمد، پارک ها و کنار خروجی ایستگاه های مترو افزایش پیدا کرد. طرحی که از تابستان سال ۱۳۸۶ شروع شده تا امروز هم ادامه داشته و انتقادات، حواشی و مخالفت هایی را هم به وجود آورده است.
ششم دی ماه ۱۳۹۶، تقریباً ده سال بعد از شروع حضور گشت ارشاد در معابر عمومی، اقدامی برای مخالفت با قانون حجاب که در همان زمان برای اشاره به آن در رسانه ها و فضای مجازی از عنوان «دختران خیابان انقلاب» استفاده شد، شکل گرفت و مواجهه نیروی انتظامی را هم به همراه داشت. آغازگر این اقدام همان روز توسط مأموران ناجا بازداشت شد و در روز هفتم بهمن ماه نیز خبر آزادی او به رسانه ها راه پیدا کرد. در ایام آتی آن سال یعنی تا ۱۲ بهمن نیز اقدامات پراکنده ای در سطح تهران و برخی شهرستانها در این حوزه ادامه یافت و در نهایت بگفته مرکز اطلاع رسانی نیروی انتظامی تهران ۲۹ نفر در این رابطه بازداشت شدند.
گام سیزدهم، «با دسته بندی مردم برای ارائه خدمات مخالفیم»
با انتشار خبر تاکید رییس دولت سیزدهم در خصوص اجرای ابلاغیه قانون عفاف و حجاب، تعدادی از شیوه عملی کردن این ابلاغیه در ادارات و احیاناً شکل گیری برخوردهای خارج از چارچوب با موارد مشمول این ابلاغیه اظهار نگرانی کردند، اما علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به پرسش ایسنا در این حوزه، اشاره کرد: «این قانون مصوب سال ۸۴ و دولت هشتم است که در همان دولت هم ابلاغ گردیده است و ابلاغ جدیدی وجود نداشته است. همه ما، هم دولت و هم مردم مکلف به اجرای قانون هستیم و پیشرفت و حل مشکلات و ساماندهی نظم امور در گرو پایبندی ما به قوانین و تحقق نظم شهری است و تضمین حقوق شهروندی هم در گرو پایبندی به قانون است.»
او در عین حال اشاره کرد: «دولت معتقد می باشد در ارائه خدمات عمومی و تامین حقوق شهروندی هیچ گاه نباید میان مردم دسته بندی صورت گیرد، ما با هرگونه دسته بندی کردن و طبقه بندی کردن مردم برای ارائه خدمات مخالف هستیم و حتما باید همه مردم از خدمات عمومی و شهروندی و از حقوق اساسی خود در قالب قانون بهره مند شوند.»
فردای اظهارات سخنگوی دولت، شخص رییس دولت نیز در جریان جلسه هئیت وزیران در ۲۲ تیرماه، به ضرورت اقدامات تبیینی و اقناعی با موضوع عفاف و حجاب اصرار کرد و اظهار داشت: «اجرای قانون حجاب و عفاف از طرف همه دستگاه های اجرائی ضروریست اما ملاک عمل در این حوزه مُرِّ قانون و آموزه های روشن دینی است.»
او با رد هر گونه اقدام سلیقه ای یا خارج از چارچوب های قانونی در این حوزه، افزود: «قانون حجاب و عفاف، تکلیف همه دستگاهها و نهادهای اجرائی و حاکمیتی را در حوزه ترویج و حفظ حجاب، مشخص کرده است.»
همان روز خبرنگاران نیز از احمد وحیدی وزیر کشور در حیاط دولت، پرسش هایی درباره شیوه اجرای قانون حجاب و عفاف مطرح نمودند و او ضمن تاکید بر ضرورت توجه به حجاب در جامعه بر توجه زنان ایرانی به این امر اشاره نمود و اظهار داشت: «حتی عزیزانی که ممکنست حجاب شان کامل و دقیق نباشد و ممکنست مقداری نقص داشته باشد، آنان هم با دل و جان به انقلاب و نظام و اسلام هم اعتقاد دارند و وابسته هستند. حالا در این بین افرادی پیدا می شوند که در اثر سهل انگاری یا بی تفاوتی و غفلت آن حجابی که باید رعایت نمایند، نمی کنند و بسیاری از آنان هم با یک تذکر مشفقانه مشکل حل می شود و گوش می کنند. موارد بسیار اندکی که پیدا می شود که حتی در مقابل تذکرات ناصحانه، مشفقانه و محبت آمیز رعایت نمی کنند، آن وقت تذکرات مقداری جدی تر به آنان داده می شود و بسیاری از آنان هم پس از این تذکرات متنبه می شوند و به مقررات توجه می کنند.»
وزیر کشور همین طور در پاسخ به این پرسش که چرا نیروهای انتظامی بجای مقابله با خفت گیری بر گشت ارشاد تاکید دارد، اظهار داشت: آن موارد هم جزو وظایف نیروی انتظامی هست. این نیرو وظایف گسترده ای دارد و انجام یک وظیفه معنایش این نیست که وظیفه دیگری زمین بماند. در آن حوزه ها هم نیروی انتظامی قاطعانه عمل می کند. در فراجا اقداماتی انجام می شود که البته همان هم در نهایت رعایت کرامت انجام می شود اما گاهی فضاسازی می شود و مقاومت هایی در مقابل اعمال قانون رخ می دهد که نباید در مقابل اعمال قانون مقاومت کرد. نیروی انتظامی هم رعایت نهایت اکرام را خواهدنمود.»
هرچند دیدگاه مسئولان ارشد اجرائی در حوزه چگونگی اجرای قانون عفاف و حجاب و بخشنامه های دیگر در رابطه با آن، به صراحت بر رعایت حجاب تاکید دارد و در عین حال با دسته بندی مردم در ارائه خدمات شهروندی و قانونی به دلایلی همچون چگونگی رعایت حجاب مخالف است، یا هرگونه اقدام سلیقه ای و خارج از چارچوب های قانونی در این حوزه را رد می کند و بر اعمال نهایت اکرام از طرف نیروی انتظامی در برخورد با موارد مشمول این قانون اشاره دارد، اما بازهم وقوع رخدادهایی نظیر آنچه در پارک پردیسان اتفاق داد یا ویدئوهایی که از برخوردهای برخی ماموران منتشر می شود، همچنان وجود نگرانی ها و حساسیت ها در حوزه چگونگی اجرای این قانون را برجای خود باقی می گذارد که افزایش نظارت و کنترل بر مجریان انتظامی در این حوزه شاید یکی از راه های کمک به حل این نگرانی ها یا حداقل کاهش آن باشد.
منبع: سنج نیوز
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب